Crkva rođenja Hristovog
Crkva rođenja Hristovog nalazi se u gradiću Vitlejemu. Pored Crkve Vaskrsenja Hristovog, Crkva rođenja Hristovog je najsvetije hrišćansko mesto na svetu.
Najsvetiji deo Crkve je Grotto. U njemu se nalazi srebrna zvezda s četrnaest krakova na kojoj je napisano “Hic de Virgine Maria Iesus Christus natus est”. Zvezda označava mesto na kome je Isus rođen. Nedaleko od zvezde, s druge strane se nalazi mesto na kome su se nalazile jasle u koje je Isus po rođenju položen.
Unutar Crkve mogu se videti ostaci prve Crkve, izgrađene još u vreme Cara Konstantina u četvrtom veku.
Vitlejem
Vitlejem ili kako se još spominje u Starom zavetu Efrata, na hebrejskom znači Kuća hleba, a na arapskom Beit Lahm ima značenje Kuće mesa. Udaljen je tek nekih desetak kilometara od Jerusalima.
Vitlejem je bio glavni grad plemena Jude (jedno od 12 plemena izraelovih). Prvo spominjanje grada je povezano sa smrću jedne od četiri majke jevrejskog naroda – Jakovljeve voljene žene Rahel.
U Knjizi o Ruti opisuje se uzbudljiva ljubavna priča Boaza i Ruti Moapke, Davidovog pradede i prabake koja se odigrala na žitnim poljima Vitlejema.
U Vitlejem je Gospod poslao proroka Samuila da pomaže Davida za kralja . Mladi pastir David koji je znao lepo svirati harfu je pozvan na dvor prvoga kralja Saula da ga zabavlja i oraspoloži. Kralj Saul ga je zavoleo i imenovao svojim štitonošom . Iz Vitlejema je David krenuo na možda najopevaniji dvoboj u svetskoj istoriji David protiv Golijata, filistejca iz Gata.
U Novom zavetu Vitlejem se spominje u kao mesto Isusovog rođenja. U Jevanđelju po Luki govori se da su Josip i Marija koja je bila pred porođajem morali doći u Vitlejem zbog popisa stanovništva. Time se ispunilo proročanstvo iz Starog zaveta da će se Mesija roditi u Davidovom gradu (Mihej 5, 1). U istom jevanđelju spominje se i poseta anđela pastirima. Pastiri su bili prvi koji su dobili objavu Spasiteljovog rođenja. Pastiri su bili na poljima današnjeg sela Beit Sahur. U Jevanđelju po Mateju spominje se dolazak Tri Kralja koji su se došli pokloniti Spasitelju i doneli mu poklone, te pokolj nevine dece Vitlejemske.
Mesto Isusovog rođenja kroz istoriju
Prve hrišćanske zajednice nastanjene u Vitlejemu čuvaju spomen na pećinu u kojoj je Isus rođen. No, hrišćani su do četvrtog veka proganjani i nisu u mogućnosti ovekovječiti mesto bogomoljom.
Car Hadrian u drugom veku gradi nad tom pećinom Hram posvećen Bogu Adonisu.
Više od tri stotine godina posle Isusova rođenja na tom mestu Car Konstantin i Carica Jelena podižu 339. godine veličanstvenu Crkvu s mjestom Isusovog rođenja u pećini/grotu u svom centru.
Pedesetak godina kasnije po izgradnji crkve u Vitlejem dolazi Sveti Jeronim (naše gore list, rođen na granici rimskih pokrajina Dalmacije i Panonije), crkveni učitelj, jedan od najvećih crkvenih otaca, teologa i filozofa. Jeronimo živi kao isposnik i kasnije osniva muški samostan u Vitlejemu. Njegov možda najveći doprinos hrišćanstvu je prevod Starog zaveta s hebrejskog na latinski jezik (Vulgata), prevod koji se i danas koristi u crkvama.
Zahvaljujući Jeronimovoj prepisci s vlastelom Rima u Vitlejem dolaze rimske patricije Paula i njena kćerka Eustochium koje većim delom finansiraju osnivanje muškog i ženskog samostana.Podzemne prostorije u kojima je Sveti Jeronim prevodio Svete knjige se nalaze ispod današnje crkve Svete Katarine, izgrađene tik do Crkve rođenja Hristovog.
Veličanstvena Konstantinova crkva je pretrpela veliku štetu u velikoj pobuni Samarijanaca u šestom veku. Car Justinian I Veliki i carica Teodora grade novu crkvu (u isto vreme se gradi i Crkva Aja Sofija u Carigradu). Crkva se oblaže mramorom i mozaicima i verovatno je na ulazu bio mozaik koji opisuje dolazak Tri Maga s Istoka. Mozaik Tri Kralja ili Tri Maga obučenih u persijske uniforme koji dolaze pokloniti se Isusu će odigrati presudnu ulogu u očuvanje Justinianove crkve pri provali Persijanaca. Tokom provale paganskih plemena Persijanaca početkom sedmog veka su sravnjene s zemljom i jedino je crkva u Vitlejemu ostala očuvana.
Kalif Omar u sedmom veku osvaja Svetu zemlju, ali ne razara crkvu. Čak ni fatimski kalif Al Hakem koji je dao razoriti Crkvu Vaskrsenja Hristovog pošteđuje Crkvu rođenja Hristovog, pretpostavlja se iz poštovanja prema Isusu proroku koga muslimani takođe poštuju i nazivaju ga Isa.
Dolaskom krstaša, crkva dobija novi sjaj. Boldvin I 24.12.1100. biva krunisan za prvog Kralja Jerusalimskog kraljevstva baš u Crkvi rođenja Hristovog. Situacija se bitno menja porazom krstaša na Hitinskim rogovima 1187. od strane najpoštovanijeg islamskog vođe Salah al Dina. Zemljotresi i prirodne nepogode nepovoljno su uticale na stanje Crkve, a Mamluci, a poslije njih Otomanska imperija koji su vladali Svetom zemljom do kraja Prvog svetskog rata vrlo često su onemogućavali popravak sakralnih objekata,
Prostor Crkve rođenja Hristovog
Na ulazu u crkvu jasno se mogu videti okviri ulaznih vrata iz vremena Vizantijaca, krstaša i najmanja vrata – “Vrata Poniženja” iz vremena Otomanskog carstva. Unutrašnjost crkve je sačuvala arhitektonske osnove crkve iz šestog veka. U Konstantinovoj crkvi pod je bio prekriven mozaicima koji se zahvaljujući arheološkim radom Britanaca 1932. godine mogu videti i danas. Vizantijska crkva je sva bila prekrivena mramorom.
Unutrašnji prostor je podeljen kolonadom od 12 stubova u četiri reda. Stubovi su izrađeni od crvenkastog vitlejemskog kamena, a na njima su su bili naslikani istočni i zapadni sveci, redovnici, ali i svetovni donatori.
Mozaici koji se nalaze iznad stubova su dela majstora iz vremena krstaša i podeljeni u tri grupe. Najniže je prikazana Isusova geneologija, u sredini su Generalni i lokalni sinodi i najviše je procesija anđela. Trenutno se oni ne mogu videti zbog radova na restauraciji krova.
Iznad pećine u kojoj je Sveti Jeronimo prevodio svoje monaške dana u već u četrnaestom veku franjevci grade kapelicu posvećenu Svetoj Katarini Aleksandrijskoj. Krstaši grade veliku crkvu koja se nalazi unutar frenjevačkog samostana. Ponoćka misa, predvođena patrijarhom Jerusalima koju milioni hrišćana gledaju na televiziji se prenosi iz ove crkve.
Crkva rođenja Hristovog na UNESCO-voj listi ugrožene Svetske baštine
UNESCO je 2012. godine uvrstio Mesto Isusovog rođenja: Crkvi rođenja Hristovog i hodočasnički put, Vitlejem na svoju listu spomenika svetske baštine i u popis ugroženih spomenika.Kao posljedica prokišnjavanja krova Crkva je 1869-te godine bila u požaru. Međunarodna zajednica je prikupila sredstva, a Predsjednik Abas je uverio sve tri dominacije koje prema “Status quo” sporazumu imaju udeo u Crkvi, Grčku pravoslavnu crkvu, Jermensku crkvu i Franjevački red koji su čuvari svetih mesta za katoličku crkvu da dozvole italijanskim restauratorima da krenu s restauracijom. Zamenjuju se krovne grede i stakla na prozorima koja su pogođena mecima. Da bi hodočasnici mogli da obilaze pećinu rođenja nesmetano većina restauratorskih stolarskih radova se odvija noću. U zavisnosti od prikupljenih sredstava nastaviće se radovi na restauraciji crkve.
Ukoliko želite obići Crkvu sa iskusnim turističkim vodičem, potražite kontakt informacije Tanje Ben Haim Marčetić na dnu stranice i pretvorite Vaš obilazak Izraela u neponovljivo iskustvo koje se ne zaboravlja!
